به گزارش روابط ‌عمومی حوزه هنری انقلاب اسلامی، نشست ادبی «دوشنبه‌ها به وقت کتاب» به همت دفتر ادبیات داستانی مرکز آفرینش‌های ادبی حوزه هنری انقلاب اسلامی روز دوشنبه ۲۶ آبان ۱۴۰۴ در سالن اوستا برگزار شد. در این نشست، رمان «گزارش اندوه» نوشته محمود جوانبخت با حضور نویسنده و حمید بابایی، منتقد، مورد نقد و بررسی قرار گرفت.

ایده شکل‌گیری رمان «گزارش اندوه» 

در ابتدای نشست، محمود جوانبخت در خصوص ایده شکل‌گیری کتاب «گزارش اندوه» گفت: روزهای بعد از انتخابات ۸۸، با ریتم تندی وقایعی رخ داد که برای ما و هم‌نسلانم پرسش‌های فراوانی ایجاد کرد. هنوز فرصتی برای فکر کردن به یک اتفاق پیش نمی‌آمد که اتفاق بعدی رخ می‌داد. «گزارش اندوه» حاصل همین پرسش‌ها بود.

وی ادامه داد: در یک دورهمی در خیابان فاطمی با نویسندگان حرف می‌زدیم و احساس می‌کردم این رخدادها ریشه در رفتارهایی از دهه‌های گذشته دارد. به‌تدریج شخصیتی در ذهنم شکل گرفت و این پرسش‌ها بر این شخصیت آوار شد.

وی با اشاره به مسیر نگارش اثر گفت: کار را سال ۹۰ یا ۹۱ نوشتم و کنار گذاشتم. تصور می‌کردم زمان انتشارش نیست. سال ۹۶ در جلساتی این پرسش مطرح شد که چرا درباره ادبیات سیاسی نمی‌نویسیم. همان شب دوباره سراغ فایل رمان رفتم، آن را خواندم و دیدم حیف است. بنابراین کار را بازنویسی کردم؛ سه نسخه نوشتم و بازنویسی کردم. دوستی که کار را خوانده بود گفت لطفا دیگر به آن دست نزن و همین را چاپ کن. در مسیر چاپ نیز بخش‌هایی مورد تأیید ارشاد قرار نگرفت، برداشته شد اما این حذف‌ها به اثر آسیبی نزد.

نویسنده کتاب «گزارش اندوه» با تأکید بر نگاه درون‌گفتمانی رمان افزود: می‌خواستم مهم‌ترین وقایع را از منظر درون گفتمان انقلاب اسلامی روایت کنم. ما فرزندان انقلابیم و حق داریم با نقد و مشاوره به نظام کمک کنیم. در رمان به مسائلی مثل بازداشت‌ها اشاره شده؛ زیرا وقتی فردی بازداشت می‌شود، خانواده‌اش نیز آسیب می‌بینند. یا در بخشی به تخریب سنگ‌قبرها پرداختم؛ کاری که از نظر فقهی جایگاهی ندارد. هدفم این بود بگویم یک‌بار این کار را کردید، دیگر تکرار نشود. من در این کتاب تلاشم را کردم که داستان تعریف کنم و این کتاب را بر مبنای داستان نوشتم. برخی از شخصیت‌هایی که در این داستان هستند را خودم می‌شناسم و برخی از آن‌ها با تلفیق چند شخصیت به وجود آمدند. 

«گزارش اندوه» رمانی اعتراضی با روایتی سیال‌ذهن است

حمید بابایی در بخش دیگری از نشست به پیشینه روزنامه‌نگاری جوانبخت اشاره کرد و گفت: ما نویسندگانی داشتیم که از روزنامه‌نگاری وارد داستان‌نویسی شدند؛ مثل مهدی یزدانی‌خرم. برای من جالب بود که در «گزارش اندوه» چقدر این تجربه حرفه‌ای اثر گذاشته است. بسیاری از نویسندگان سیاسی جهان هم روزنامه‌نگار بوده‌اند.

جوانبخت با اشاره به تأثیر روزنامه‌نگاری در نویسندگی گفت: قطعا مؤثر است. ما در دوران مرگ روزنامه‌ها هستیم، اما در زمان ما روزنامه‌ها جدی و اثرگذار بودند. روزنامه‌نگاری کمک می‌کند هر روز بنویسید و با نقد مواجه شوید.

بابایی در تحلیل ساختار رمان تأکید کرد: این کتاب خاطره‌داستان نیست؛ رمان است و با روایت سیال‌ذهن پیش می‌رود. ما در این اثر با یک رمان اعتراضی مواجهیم که نقد درون‌گفتمانی دارد. نویسنده می‌گوید من بچه انقلابم و این کارها را کردیم و اکنون نتیجه‌اش را می‌بینیم. اگر رمان بیرون از این گفتمان نوشته شده بود، پایان‌بندی‌اش چنین نمی‌شد؛ مثلا اینکه پسر شخصیت اصلی آزاد می‌شود و تصمیم به رفتن به جبهه می‌گیرد.

این منتقد افزود: رمان موضع دارد و این ضروری است. نمی‌شود گفت همه‌چیز گل‌وبلبل است. پرسش این است که چه کردیم که نسل بعد مقابل چشم ما ایستاده است؟ این پرسش امروز نیز مطرح است. اتفاقا کسی که انتقاد می‌کند دلش برای کشور بیشتر می‌تپد. رمان سیاسی باید موضع داشته باشد.